การปฏิบัติตัวอย่างถูกต้องหลังการถอนฟันคือหัวใจสำคัญที่จะช่วยให้เลือดหยุดไหล ลดอาการปวดบวม และป้องกันการติดเชื้อ เพื่อให้คุณกลับมาใช้ชีวิตประจำวันได้ตามปกติเร็วที่สุด เราได้รวบรวมข้อควรปฏิบัติและข้อควรหลีกเลี่ยงโดยละเอียดไว้ดังนี้ครับ

✅ สิ่งที่ควรทำ (Do’s)

1. กัดผ้าก๊อซให้แน่นและนิ่ง
   • ทำไมต้องทำ? เพื่อสร้างแรงกดโดยตรงบนแผล ซึ่งเป็นวิธีที่ดีที่สุดในการห้ามเลือด
   • ทำอย่างไร? กัดผ้าก๊อซที่ปลอดเชื้อซึ่งคลินิกใส่ให้หลังถอนฟันให้แน่นต่อเนื่องเป็นเวลา 1-2 ชั่วโมง หากยังมีเลือดซึมออกมา ให้เปลี่ยนผ้าก๊อซชิ้นใหม่ (พับให้หนา) แล้วกัดต่ออีก 30-60 นาที พยายามกลืนน้ำลายตามปกติและหลีกเลี่ยงการพูดคุยโดยไม่จำเป็น
2. ประคบเย็นเพื่อลดอาการบวม
   • ทำไมต้องทำ? ความเย็นจะช่วยให้เส้นเลือดหดตัว ทำให้เลือดไหลน้อยลงและลดอาการบวมอักเสบได้อย่างมีประสิทธิภาพ
   • ทำอย่างไร? ใช้แผ่นเจลเย็นหรือน้ำแข็งห่อด้วยผ้าสะอาด ประคบบริเวณแก้มด้านที่ถอนฟัน ทำสลับกัน: ประคบ 15-20 นาที แล้วพัก 15-20 นาที ควรทำบ่อยๆ เท่าที่ทำได้ โดยเฉพาะในช่วง 24-48 ชั่วโมงแรก เพราะเป็นช่วงที่จะบวมมากที่สุด
3. รับประทานยาตามที่ทันตแพทย์สั่งอย่างเคร่งครัด
   • ทำไมต้องทำ? ยาแก้ปวดจะช่วยควบคุมอาการปวดหลังยาชาหมดฤทธิ์ และยาปฏิชีวนะ (ยาฆ่าเชื้อ) จะช่วยป้องกันการติดเชื้อในกรณีที่จำเป็น
   • ทำอย่างไร? ควรเริ่มทานยาแก้ปวด ก่อนที่ยาชาจะหมดฤทธิ์ เพื่อป้องกันการเกิดอาการปวดรุนแรง สำหรับยาปฏิชีวนะ ต้องทานให้ ครบตามกำหนด แม้ว่าอาการปวดหรือบวมจะหายไปแล้วก็ตาม
4. เลือกรับประทานอาหารอ่อนและเย็น
   • ทำไมต้องทำ? เพื่อหลีกเลี่ยงการระคายเคืองแผลและป้องกันไม่ให้ลิ่มเลือดที่ปิดปากแผลอยู่หลุดออกไป
   • ทำอย่างไร? ในช่วง 24 ชั่วโมงแรก ควรทานอาหารเหลว เย็น หรืออ่อนนุ่ม เช่น โจ๊ก, ข้าวต้ม (ที่พักให้เย็นแล้ว), ซุป, โยเกิร์ต, ไอศกรีม, สมูทตี้ (ใช้ช้อนตัก) ค่อยๆ กลับมาทานอาหารปกติเมื่อรู้สึกเคี้ยวได้ดีขึ้น โดยใช้ฟันข้างที่ไม่ได้ถอน
5. พักผ่อนให้เพียงพอและหนุนหมอนสูง
   • ทำไมต้องทำ? การพักผ่อนช่วยให้ร่างกายฟื้นฟูตัวเองได้ดีขึ้น การหนุนหมอนสูงจะช่วยลดแรงดันเลือดบริเวณศีรษะ ทำให้เลือดออกน้อยลงและลดอาการบวมในเช้าวันรุ่งขึ้น
   • ทำอย่างไร? หลีกเลี่ยงกิจกรรมที่ต้องใช้แรงมาก หรือการออกกำลังกายหนักๆ ในช่วง 2-3 วันแรก และใช้หมอน 2 ใบหนุนศีรษะเวลานอน

❌ สิ่งที่ควรเลี่ยง (Don’ts)

1. ห้ามบ้วนน้ำแรงๆ หรือใช้หลอดดูด:
   • ทำไมต้องเลี่ยง? การกระทำเหล่านี้จะสร้างแรงดูดหรือแรงดันในช่องปาก ซึ่งเป็น สาเหตุสำคัญที่ทำให้ลิ่มเลือด (Blood Clot) ที่ปิดปากแผลอยู่หลุดออก และนำไปสู่ภาวะ “กระดูกเบ้าฟันอักเสบ” (Dry Socket) ซึ่งจะทำให้เกิดอาการปวดรุนแรงมาก
   • ต้องเลี่ยงนานแค่ไหน? อย่างน้อยที่สุดในช่วง 3-5 วันแรก หลังการถอนฟัน
2. ห้ามสูบบุหรี่และดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์:
   • ทำไมต้องเลี่ยง? นิโคตินในบุหรี่จะขัดขวางกระบวนการฟื้นฟูของร่างกาย ทำให้แผลหายช้าและเพิ่มความเสี่ยงในการติดเชื้อ ส่วนแอลกอฮอล์อาจมีผลต่อการออกฤทธิ์ของยาและทำให้เลือดออกง่ายขึ้น
   • ต้องเลี่ยงนานแค่ไหน? ควรหลีกเลี่ยงให้นานที่สุดเท่าที่จะทำได้ หรืออย่างน้อย 48-72 ชั่วโมง
3. ห้ามรับประทานอาหารที่ร้อนจัด, รสจัด, หรือแข็งเกินไป:
   • ทำไมต้องเลี่ยง? อาหารร้อนจะกระตุ้นให้เลือดไหลเวียนมากขึ้นและอาจทำให้ลิ่มเลือดละลาย อาหารรสจัดจะทำให้ระคายเคืองแผล และอาหารแข็งหรือกรอบอาจแตกเป็นชิ้นเล็กๆ เข้าไปในแผล ทำให้เกิดการอักเสบได้
   • ต้องเลี่ยงนานแค่ไหน? อย่างน้อยในช่วง 3-5 วันแรก หรือจนกว่าแผลจะเริ่มปิดดี
4. ห้ามใช้ลิ้น, นิ้ว หรือวัตถุใดๆ ไปเขี่ยแผล:
   • ทำไมต้องเลี่ยง? เพื่อป้องกันการติดเชื้อและป้องกันไม่ให้ลิ่มเลือดที่กำลังก่อตัวหลุดออกไป
   • ทำอย่างไร? พยายามอย่าไปยุ่งกับบริเวณแผล ปล่อยให้ร่างกายได้รักษาตัวเองตามธรรมชาติ
5. ห้ามออกกำลังกายอย่างหนัก หรือทำกิจกรรมที่ต้องออกแรงมาก:
   • ทำไมต้องเลี่ยง? การออกกำลังกายจะเพิ่มอัตราการเต้นของหัวใจและความดันโลหิต ซึ่งอาจกระตุ้นให้เลือดไหลออกจากแผลอีกครั้งได้
   • ต้องเลี่ยงนานแค่ไหน? ควรงดเว้นอย่างน้อย 48-72 ชั่วโมง หลังการรักษา

การปฏิบัติตามคำแนะนำเหล่านี้อย่างเคร่งครัด จะช่วยให้ประสบการณ์หลังการถอนฟันของคุณผ่านไปได้อย่างราบรื่นและเจ็บปวดน้อยที่สุด หากคุณมีเลือดออกไม่หยุด, มีอาการปวดรุนแรงผิดปกติ, หรือมีไข้สูง โปรดติดต่อกลับมาที่คลินิกทันที